Phạt tiền trong xử lý vi phạm hành chính lần đầu tiên được ghi nhận tại Điều 14 Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1989 và nội dung này tiếp tục được sửa đổi, bổ sung qua các Pháp lệnh và Luật Xử lý vi phạm hành chính sau này.
Phạt tiền là biện pháp cưỡng chế hành chính được quy định lâu đời trong pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính ở nước ta, được áp dụng đối với hầu hết các loại vi phạm hành chính. Về bản chất, biện pháp phạt tiền là sự tước bỏ khoản tiền nhất định của người vi phạm để sung quỹ nhà nước.
Xét về mức độ, phạt tiền là biện pháp tác động có mức độ nghiêm khắc cao hơn so với cảnh cáo, đánh vào nguồn tài chính của tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm. Theo thời gian, căn cứ vào điều kiện kinh tế xã hội cũng như chính sách pháp luật của nhà nước, mức phạt tiền đối với mỗi hành vi vi phạm có thể thay đổi nhằm mục đích răn đe, phòng ngừa hành vi vi phạm.